Oorlogsmonumenten op de Oostelijke Eilanden

Stilstaan bij de Tweede Wereldoorlog

4 en 5 mei komen weer dichterbij. Dagen waarop in heel Nederland en ook in Amsterdam eerst stilgestaan wordt bij de ellende van de Tweede Wereldoorlog en daarna het bevrijdende einde ervan in 1945 wordt gevierd.

Het stilstaan  vindt niet alleen plaats op de Dam bij de Nationale dodenherdenking maar ook in verschillende buurten van Amsterdam. Vaak gebeurt dat bij de oorlogsmonumenten, die ter herinnering aan deze oorlog na de bevrijding in 1945 op diverse plekken in Amsterdam  zijn opgericht.

Ook op  de Oostelijke Eilanden  bevinden zich twee oorlogsmonumenten, beiden op Wittenburg.

Het ene is een gedenksteen, ingemetseld in de buitengevel van de Oosterkerk  aan de Wittenburgergracht, de andere is een opgerichte granieten steen op het Windroosplein achterin Wittenburg.

De gedenksteen aan de Oosterkerk  (foto boven) is in 1945 gemaakt door de bekende stadsbeeldhouwer Hildo Krop in opdracht van de bewoners van de Oostelijke Eilanden. Daarmee wilden zij hun dankbaarheid tonen voor de levensreddende voedselhulp, die in de hongerwinter van 1944-1945 voor de buurt werd georganiseerd door het Interkerkelijk Comité Levensmiddelenvoorziening op de Eilanden van de toenmalige Sint Annakerk en de Oosterkerk. Het voedsel, ingezameld door kerken in het hoge Noorden, werd per boot van daaruit naar de Oostelijke Eilanden vervoerd.

De steen toont een moeder met haar kinderen, die verlangend naar de boot met voedsel uitkijkt.

Onder de afbeelding staat de volgende tekst:

Wat liefde samenbracht in ’t jaar van barre nood

 

Heeft menig ouder en kind gered van hongerdood

 

Dit monument vertolkt de dank van heel de buurt

 

Dank die in het hart van God in eeuwigheden duurt

 

De originele gedenksteen is  ernstig aangetast door erosie en zure regen. Daarom is het eind 2008 vervangen door een replica. De originele steen is in de oostelijke binnenmuur van het kerkgebouw geplaatst.

Het oorlogsmonument op het Windroosplein (foto's midden en onder) is een staande granieten steen met een tekst erin gegraveerd. Het werd in 1983 gemaakt door de beeldhouwers Wim Tap en Rob Schotman  ter nagedachtenis aan de in de oorlog omgekomen medewerkers van de communistische krant De Waarheid. Deze in het eerste jaar van de oorlog ondergronds verschenen verzetskrant heeft een vooraanstaande rol gespeeld in het verzet in Nederland tegen de Duitse bezetting. Veel medewerkers werden daarom opgepakt en gefusilleerd.

Op de steen staat geschreven:

ter herdenking van de medewerkers

 

van de waarheid die gevallen zijn

 

 in de strijd tegen het fascisme

 

1940 – 1945

 

Het monument  is van zijn oorspronkelijke plek bij het oude krantengebouw van De Waarheid op de Hoogte Kadijk in 1993 verplaatst naar deze plek op Wittenburg, indertijd een strijdbare arbeidersbuurt.

In tegenstelling tot andere buurten wordt er jammer genoeg in onze buurt op 4 mei bij deze oorlogsmonumenten geen herdenking gehouden.

 Gelukkig besteden  de basisscholen op Wittenburg  wél aandacht aan de monumenten. Zij hebben deze in samenwerking met het Amsterdamse 4-5 mei comité  geadopteerd; het monument op het Windroosplein al enkele jaren geleden door De Poolschool, en nu ook de gedenksteen aan de Oosterkerk door de Parelschool. Eind april leggen schoolkinderen van de hogere groepen bloemen bij hun monument; dit jaar op 16 april bij het monument op het Windroosplein en op 23  april bij de gedenksteen aan de Oosterkerk.  Ter voorbereiding wordt er in de weken daarvoor al op school gepraat over de 2e Wereldoorlog en oorlog in het algemeen.

Winter 2009-2010 is het 65 jaar geleden, dat Nederland en ook deze buurt zwaar gebukt ging onder de Hongerwinter, waar gelukkig door de bevrijding een einde aan kwam. Een goede aanleiding voor de buurt om het voorbeeld van de schoolkinderen te volgen en op 4 mei 2010 ook in onze buurt bij deze monumenten  stil te staan bij de Tweede Wereldoorlog?